Godziny ponadwymiarowe nauczycieli zgodnie z nowelizacją Karty Nauczyciela

Pojęcie godzin ponadwymiarowych jest znane wszystkim osobom, które pracują w oświacie. Oznacza ono nie tylko dodatkową pracę z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz ale także dodatkowe wynagrodzenie. Mimo, że godziny ponadwymiarowe tak często występują w szkołach, przysparzają niejednokrotnie kłopotów w zakresie prawidłowości ich rozliczania, terminowej wypłaty. Czasem przydzielenie nauczycielowi dodatkowych godzin, zwłaszcza na innym stanowisku, budzi sprzeciw nauczyciela i rodzi konflikty w szkole. W dalszej części artykułu omówię najważniejsze zagadnienia związane z przyznawaniem, rozliczaniem i wypłacaniem godzin ponadwymiarowych, a także odpowiem na często zadawane pytania.  

Spis treści:

• Definicja godziny ponadwymiarowej
• Komu można przydzielić godziny ponadwymiarowe?
• Jaką procedurę zachować, gdy przydział godzin wiąże się ze zmianą stanowiska, PENSUM, PENSUM ŁĄCZONEGO?
• Kiedy nauczyciel zachowuje prawo do wynagrodzenia za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe?
• Zasady rozliczania godzin ponadwymiarowych
• Zasady obliczania stawki wynagrodzenia za jedną godzinę ponadwymiarową
• Odpowiedzi na często zadawane pytania

Definicja godziny ponadwymiarowej

Definicja godziny ponadwymiarowej zawarta jest w art. 35 ust 2 Karty Nauczyciela. Przez godzinę ponadwymiarową rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych.

Czy godzina ponadwymiarowa to godzina nadliczbowa?

Nie. Godzina ponadwymiarowa to nie godzina nadliczbowa i nie należy mylić tych dwóch pojęć. Godzina ponadwymiarowa przydzielana jest powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych (powyżej pensum) – ale nie powyżej normy, która wynosi 40 godzin tygodniowo. 

Gdzie przydziela się godziny ponadwymiarowe?

Godziny ponadwymiarowe przydzielane są nauczycielom w arkuszu organizacji szkoły lub w aneksie do arkusza. 

Chcesz dowiedzieć się więcej?

Kliknij grafikę poniżej i poznaj program szkolenia: Wynagrodzenia nauczycieli - godziny ponadwymiarowe, zastępstwa doraźne, godziny nadliczbowe, praca w dniu wolnym i w święto, nagrody jubileuszowe z uwzględnieniem zmian Karty Nauczyciela w 2025 i 2026 roku

Komu można przydzielić godziny ponadwymiarowe?

Godziny ponadwymiarowe można przydzielać  jedynie nauczycielom zatrudnionym w pełnym wymiarze zajęć, choć nie wynika to wprost z przepisów, a z orzecznictwa sądowego i doktryny. Od 1.09.2025 r. godziny ponadwymiarowe mogą być przydzielane w szczególnych przypadkach wynikających z potrzeb szkoły, zgodnie z posiadaną specjalnością nauczyciela. Oznacza to, że mogą być przydzielone także nauczycielom, którzy nie realizują planu nauczania, np. specjalistom, nauczycielom w przedszkolach. 

Godzin ponadwymiarowych nie przydziela się:

• Nauczycielom realizującym tzw. „podwyższone pensum” zgodnie z art. 42 ust. 4a Karty Nauczyciela, 
• Nauczycielom korzystającym z obniżonego tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć na podstawie art. 42a ust. 1 i 2 Karty Nauczyciela,
• Kobietom w ciąży i osobom wychowującym dziecko do lat 4 -  bez ich zgody,
• Dyrektorowi i wicedyrektorowi szkoły oraz nauczycielowi pełniącemu inne stanowisko kierownicze w szkole, a także nauczycielowi, który obowiązki kierownicze pełni w zastępstwie nauczyciela, któremu powierzono stanowisko kierownicze korzystającym z obniżonego tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć -  chyba że jest to konieczne dla zapewnienia realizacji ramowego planu nauczania w jednym oddziale, a za zgodą organu prowadzącego szkołę także gdy jest to konieczne dla zapewnienia realizacji ramowego planu nauczania w więcej niż jednym oddziale. 

Jaką procedurę zachować, gdy przydział godzin wiąże się ze zmianą stanowiska, PENSUM, PENSUM ŁĄCZONEGO?

Czasem zdarza się, że dyrektor przydziela nauczycielowi dodatkowe godziny na innym stanowisku. Wówczas  mamy do czynienia ze zmianą warunków umowy o pracę lub aktu mianowania. Pracodawca musi zachować wymogi formalne. 

W przypadku nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania zastosowanie ma przeniesienie nauczyciela na inne stanowisko w trybie art. 18 Karty Nauczyciela. Wymagana to zgody pracownika. 

 WAŻNE ! Procedurę przeniesienia z art. 18 Karty Nauczyciel stosuje się zawsze kiedy: 

• dochodzi do zmiany stanowiska pracy,

• dochodzi do zmiany pensum łączonego (co nie zawsze wiąże się ze zmianą stanowiska, a jedynie zmianą proporcji godzin na dotychczasowych stanowiskach).

W przypadku nauczyciela zatrudnionego na podstawie umowy o pracę do zmiany stanowiska może dojść w trybie:

• porozumienia stron,
• wypowiedzenia zmieniającego na podstawie art. 42 § 1 k.p. (wymagane zachowanie formy pisemnej),
• powierzenia pracownikowi, w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy, innej pracy niż określona w umowie o pracę w trybie art. 42 § 4. k.p.  

WAŻNE! Pamiętaj aby zmianę warunków umowy o pracę albo aktu mianowania także za zgodą pracownika potwierdzić na piśmie.

Chcesz dowiedzieć się więcej?

Kliknij grafikę poniżej i poznaj program szkolenia: Zmiany w karcie nauczyciela oraz w prawie oświatowym w 2025r.

Kiedy nauczyciel zachowuje prawo do wynagrodzenia za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe?

Zgodnie z art. 80 k.p. nauczyciel zachowuje prawo do wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe niezrealizowane tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią. Do takich przepisów zalicza się np.:

• art. 35 ust. 3e  Karty Nauczyciela obowiązujący od 1.09.2025 r.,
• § 14. rozporządzenia z dnia 19 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania nauczycielom urlopów dla dalszego kształcenia się, dla celów naukowych, artystycznych, oświatowych i z innych ważnych przyczyn oraz ulg i świadczeń związanych z tym kształceniem, a także organów uprawnionych do ich udzielania.

Od 1.09.2025 r. wynagrodzenie za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe przysługuje w przypadku, gdy:

• nauczyciel zamiast przydzielonych godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych zrealizował w tym samym dniu przydzielone godziny zajęć opiekuńczych i wychowawczych  uwzględniających potrzeby i zainteresowania uczniów, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela,
• niezrealizowanie przez nauczyciela przydzielonych godzin „indywidualnego przygotowania przedszkolnego” lub „indywidualnego nauczania” nastąpiło z przyczyn niedotyczących nauczyciela, a nauczyciel był gotów do realizacji tych zajęć. 

Zasady rozliczania godzin ponadwymiarowych

Zasady rozliczania godzin ponadwymiarowych w tygodniach, w których przypadają dni usprawiedliwionej nieobecności w pracy nauczyciela, dni ustawowo wolne od pracy, oraz tygodniach w danym miesiącu, w których zajęcia rozpoczynają się lub kończą w środku tygodnia.

Od 1.09.2025 r. zagadnienie zostało uregulowane w Karcie Nauczyciela dla wszystkich nauczycieli. Zastosowanie ma tzw. „metoda proporcjonalna”. Dla ustalenia wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe w tygodniach, w których przypadają dni usprawiedliwionej nieobecności w pracy nauczyciela, dni ustawowo wolne od pracy, oraz w tygodniach w danym miesiącu, w których zajęcia rozpoczynają się lub kończą w trakcie tygodnia – za podstawę ustalenia liczby godzin ponadwymiarowych przyjmuje się tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć określony w art. 42 ust. 3 lub ustalony na podstawie art. 42 ust. 4a albo ust. 7 albo obniżony na podstawie art. 42 ust. 6 pomniejszony o 1/5 tego wymiaru lub 1/4, gdy dla nauczyciela ustalono czterodniowy tydzień pracy, za:

- każdy dzień usprawiedliwionej nieobecności w pracy,

- dzień ustawowo wolny od pracy,

- dzień, w którym dla nauczyciela nie zaplanowano zajęć,

- dzień w danym tygodniu, który przypada w innym miesiącu.

W przypadku nauczyciela z uśrednionym pensum, który w danym okresie roku szkolnego realizuje godziny ponadwymiarowe ustalone zgodnie z art. 42 ust. 5ba Karty Nauczyciela, dla ustalenia wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe w tygodniach, w których przypadają dni usprawiedliwionej nieobecności w pracy nauczyciela lub dni ustawowo wolne od pracy, oraz w tygodniach w danym miesiącu, w których zajęcia rozpoczynają się lub kończą w trakcie tygodnia, za podstawę ustalenia liczby godzin ponadwymiarowych przyjmuje się liczbę godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, którą nauczyciel realizuje w danym okresie roku szkolnego w ramach obowiązującego tego nauczyciela tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć, pomniejszoną o 1/5 tego wymiaru lub 1/4, gdy dla nauczyciela ustalono czterodniowy tydzień pracy, za każdy dzień usprawiedliwionej nieobecności w pracy, dzień ustawowo wolny od pracy, dzień, w którym dla nauczyciela nie zaplanowano zajęć, lub dzień w danym tygodniu, który przypada w innym miesiącu. 

Chcesz dowiedzieć się więcej?

Kliknij grafikę poniżej i poznaj program szkolenia: Wynagrodzenia nauczycieli - godziny ponadwymiarowe, zastępstwa doraźne, godziny nadliczbowe, praca w dniu wolnym i w święto, nagrody jubileuszowe z uwzględnieniem zmian Karty Nauczyciela w 2025 i 2026 roku

Zasady obliczania stawki wynagrodzenia za jedną godzinę ponadwymiarową

Od 1.09.2025 r. zagadnienie zostało uregulowane w Karcie Nauczyciela dla wszystkich nauczycieli. W celu ustalenia stawki za jedną godzinę ponadwymiarową należy stawkę wynagrodzenia zasadniczego wraz z dodatkiem za warunki pracy (jeżeli praca w godzinach ponadwymiarowych odbywa się w warunkach trudnych lub uciążliwych) podzielić przez miesięczną liczbę godzin obowiązującego nauczyciela tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych. 

W przypadku nauczycieli z obniżonym pensum do wyliczenia należy przyjąć tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin przed obniżeniem.

Odpowiedzi na często zadawane pytania

Jakie zmiany dla nauczycieli od 1.09.2025 r.  dotyczą godzin ponadwymiarowych? 

Od 1.09.2025 r. w Karcie Nauczyciela:

• Zmieniono przesłanki przyznawania nauczycielom godzin ponadwymiarowych (art. 35 ust. 1),
• Zniesiono limit godzin ponadwymiarowych dla  nauczycieli teoretycznych przedmiotów zawodowych i nauczycieli praktycznej nauki zawodu, za ich zgodą (art. 35 ust. 1a),
• Określono zasady ustalania wynagrodzenia za jedną godzinę ponadwymiarową (art. 35 ust. 3a – 3c),
• Określono zasady, kiedy nauczyciel zachowuje prawo za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe (art. 35 ust. 3d – 3e),
• Określono zasady rozliczania godzin ponadwymiarowych w tygodniach, w których przypadają dni usprawiedliwionej nieobecności w pracy nauczyciela lub dni ustawowo wolne od pracy, oraz w tygodniach w danym miesiącu, w których zajęcia rozpoczynają się lub kończą się w trakcie tygodnia (art. 35 ust. 3f - 3h). 

Jak rozliczane są godziny ponadwymiarowe nauczycieli?

Od 1.09.2025 r. zasady rozliczania godzin ponadwymiarowych nauczycieli wszystkich typów szkół uregulowane są w art. 35 ust. 3f-3h Karty Nauczyciela. Zastosowanie ma tzw. „metoda proporcjonalna”.  Polega ona na obniżeniu pensum nauczyciela o 1/5 lub 1/4, gdy dla nauczyciela ustalono czterodniowy tydzień pracy, za:

- każdy dzień usprawiedliwionej nieobecności w pracy,

- dzień ustawowo wolny od pracy,

- dzień, w którym dla nauczyciela nie zaplanowano zajęć,

- dzień w danym tygodniu, który przypada w innym miesiącu.

Ile godzin ponadwymiarowych można przydzielić nauczycielowi bez jego zgody?

Liczba przydzielonych godzin ponadwymiarowych bez zgody nauczyciela nie może przekroczyć 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Kobiecie w ciąży lub osobie wychowującej dziecko do lat 4 nie można w ogóle przydzielić ani jednej godziny ponadwymiarowej bez ich zgody. 

Jaki jest maksymalny limit godzin ponadwymiarowych?

Przydzielenie nauczycielowi większej liczby godzin ponadwymiarowych niż 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć może nastąpić wyłącznie za jego zgodą, jednak w wymiarze nieprzekraczającym 1/2 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. 

Kogo nie obowiązuje maksymalny limit godzin ponadwymiarowych?

Od 1.09.2025 r. tylko nauczycielowi teoretycznych przedmiotów zawodowych lub nauczycielowi praktycznej nauki zawodu mogą być przydzielone, za jego zgodą, godziny ponadwymiarowe w wymiarze wyższym niż 1/2 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. 

Jaki jest nowy terminy wypłaty wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe w 2025 roku?  

Termin określony jest w art. 39 ust. 4 Karty Nauczyciela. Przepis ten mówi, że składniki wynagrodzenia, których wysokość może być ustalona jedynie na podstawie już wykonanych prac, wypłaca się miesięcznie lub jednorazowo z dołu, od 1.09.2025 r. w terminie do piątego dnia roboczego miesiąca następującego po miesiącu, za który przysługuje to wynagrodzenie. 

Czy nauczyciel zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy  może mieć przydzielone godziny ponadwymiarowe?  

Nie. 

Czy  można rozliczyć godziny ponadwymiarowe z ostatniego tygodnia miesiąca albo za ostatnie dni miesiąca do wypłaty w następnym miesiącu?

Nie można rozliczać i wypłacać wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe z ostatniego tygodnia miesiąca albo za ostatnie dni miesiąca (kiedy  miesiąc kończy się w środku tygodnia) dopiero w następnym miesiącu.

Chcesz dowiedzieć się więcej?

Kliknij grafikę poniżej i poznaj program szkolenia: Czas pracy nauczycieli i pracowników niepedagogicznych w 2025 roku. Rozliczanie godzin ponadwymiarowych od 1 września 2025r.